Ekonomist Uğur Gürses, Cumhuriyet Halk Partisi’nin (CHP) gündeme taşıdığı ‘kayıp 128 milyar dolar’ hakkında yaptığı açıklamada, “Ülkenin üstünden battaniyesi çekildi. Savaşa girseniz döviz rezerviniz yok. Döviz rezervi olmazsa petrol ithal edemezsiniz. 128 milyarın üzerine kamu bankalarının sattığı 12 milyar doları ekleyin. Rakam 140 milyar dolara çıkıyor” dedi.
Cumhuriyet’ten İpek Özbey’e konuşan Gürses, “Merkez Bankası’nın bir daha böyle bir birikime ulaşma şansı var mı?” sorusuna verdiği yanıtta şunları söyledi:
“Yok, çünkü mevcut döviz rezervi bir şekilde eritildi. O eriyenin yerine borç alınarak ikame edildi. 128 milyar dolar hesabı bu şekilde yapılıyor. Merkez Bankası’nın kabaca 100 milyar rezervinin olduğu zaman basitleştirerek söylüyorum, 50 milyar dolar civarında bir borcu vardı. Yani 50 milyar dolar fazlası vardı. Sonra Mart 2019’da döviz satışları başlayınca ve dövizler eksildikçe yerine borç alınarak konuldu. Dışarıdan bakanlar açısından döviz rezervi eksilmiyor gibi görüldü. Ama biz hesaplıyorduk ki borçlar artıyordu, bu swap’ların gizlenmesinin temel sebebi bu. Bizim ne kadar borçlandığımız görülmesin, ne kadar dövizi açığa sattığımız anlaşılmasın diye…
“KRALIN ÇIPLAK OLDUĞU BİR NOKTAYA GELİNDİ”
Öyle bir noktaya geldik ki bugün itibarıyla Merkez Bankası’nın net döviz rezervi eksi 60 milyar dolar… Kabaca 20-25 milyar dolarlık bir döviz girişi de harcandığı için görmüyoruz stoklarda. Buradan hareketle ilave bir borç alınabilir mi, hiç sanmıyorum. Bütün imkânlar kullanıldı, bütün o makyaj malzemeleri kullanıldı. Kralın çıplak olduğu bir noktaya gelindi. Türk tipi dev bir başkanlık rejimine geçtikten sonra kurumların ve kuralların, kuvvetler ayrılığının çöktüğü, kontrol mekanizmalarının olmadığı koşulda gelinen yer burası.”
PEŞKEŞ ÇEKİLDİĞİ NASIL ANLAŞILIR?
Özbey’in, “Rezervler peşkeş mi çekildi, çarçur mu edildi? Hangisi doğru?” sorusunu yanıtlayan Uğur Gürses şöyle konuştu:
Çarçur edildi ifadesini birinci sıraya, peşkeş çekildi cümlesini ikinci sıraya koyarım, çünkü bilmiyoruz. Bunu bize açıklarlarsa peşkeş çekilip çekilmediğini anlayabiliriz. Türkiye’de hiçbir kurumda bu olmadı. Bunu savunan Nurettin Canikli gibi isimler teftiş kurullarından gelme isimler. Geçmişte çalıştıkları Maliye ya da Halk Bankası’nda herhangi bir yetkili ihalesiz biçimde bir konutu dahi sattığında, bizzat müfettiş olarak onlar hesap soruyordu. Şimdi siyaset tarafına geçince bu kaybolmuyor. Merkez Bankası’nın döviz satışının yöntemleri var ve bu şeffaf bir biçimde yapılıyor. Merkez Bankası döviz sattıktan sonra 15 gün içinde açıklamak zorunda. Bütün bunlar örtülendi. O yüzden bu, bir ekonomi politikası hatasından öte sistemin getirdiği bir şey.
“ÜLKENİZE GÜVENİN, DİYEBİLİR MİSİNİZ?”
Gürses, ‘Satılan, eritilen döviz rezervi miktarı’ hakkında şu hesaplamayı yaptı:
“Benim yaptığım hesaba göre var. 128-130 milyar dolara artı olarak kamu bankalarının sattığı döviz var. Onu da 12 milyar dolar civarında hesaplıyoruz. Toplamda 140 milyar dolar çıkıyor. Ama kamu bankalarının sattığı dövizi, Hazine döviz tahvili vererek kapattığı için, satılan döviz Hazine’nin üstüne geçti. Yani Hazine’nin açık pozisyonu var. Hazine, olmayan dövizi satıyor ve tahvil ihraç ederek tırnak içinde o dövizi yerine koyuyor. Döviz yok aslında. Böyle bir hesapla kabaca 140 milyar dolar çıkıyor. Hazine 2018’de kendi vatandaşlarından 35 milyar dolar borçlandı. Uzun zaman önce terk edilmiş bir yöntemdi. Bir ülke hazinesi, kendi vatandaşından döviz, altın borçlanmaz. O zaman kendi vatandaşınıza “Türk parasını tercih edin, ülkenize güvenin” diyebilir misiniz?”
