Koronavirüs tedbirleri kapsamında işyerlerine yönelik ilk kapatma kararı 16 Mart 2020’de uygulamaya konulmuştu. Bu tarih itibarıyla kapatılanlar arasında ise birahane, kahvehane, kıraathane, kafe, büfe, çay bahçesi ve internet kafe esnafı da vardı. Hazirandaki normalleşme adımlarıyla birlikte kahvehane ve kırathanelerin oyun yasağı getirilerek sadece çay ve kahve satışı yapacak şekilde kısıtlı olarak açılması sağlanmıştı.
Sesimizi duyun
Vaka sayısındaki artış üzerine yaşanan ikinci dalganın ardından ise Ekim 2020’de kahvehane ve kırathaneler tamamen kapatılmıştı. Bütün bu süreci nasıl geçirdiklerini ve beklentilerini Türkiye Kahveciler, Kıraathaneciler, Büfeciler Federasyonu Genel Başkanı ve Antalya Kahveciler Odası Başkanı Murat Ağaoğlu’na sorduk. 130 bin kahveci esnafının sesinin duyulmasını isteyen Ağaoğlu, “Esnafımız çok zor durumda, kahveci esnafı bitti” dedi.
İcralık oldular
Esnafın işyeri kirasını ödeyemez hale geldiğini belirten Ağaoğlu, birçok esnafın mülk sahibi ile mahkemelik olduğunu söyledi. Kapalıyken bile işyeri kiralarının yanı sıra elektrik ve doğalgaz gibi fatura giderlerinin bulunduğunu, ayrıca esnafın evinin de sabit giderleri olduğunu ve bütün bunları aylardır çalışamadıkları için karşılamakta çok zorlandıklarını kaydeden Ağaoğlu, borçlarını ödeyemeyen pek çok esnafın icralık duruma düştüğünü belirtti.
Verilen destekler
Kırathane ve kahvecilerin de aralarında bulunduğu basit usule tabi tüm esnafa, ayda 1.000 lira olmak üzere 3 ay süreyle gelir kaybı desteği (hibe) ve büyükşehirde ayda 750 lira, diğer yerlerde ise 500 lira olmak üzere 3 ay da kira yardımı ödeniyor. Ayrıca pandemi nedeniyle işyerleri tamamen kapatılan esnafa yönelik mücbir sebep hali ilan edilmişti. Bu kapsamda da esnafın vergi beyanname verme ve ödeme yükümlülüğü 6 ay ertelenmişti.
Can suyu istiyoruz
Bu desteklerden memnun olduklarını ancak esnafı kurtarmaya yetmediğini söyleyen Ağaoğlu, “Büyükşehirde bir dükkanın kirası en az 1.500 liradan başlıyor, ortalama 5 bin liraya kadar çıkıyor” dedi.
Son bir desteğe daha ihtiyaçları olduğunu belirten Ağaoğlu, şunları söyledi:
“6 ay geri ödemesiz, faizsiz ya da çok düşük faizli, 25 bin lira veya 50 bin lira limitli bir kredi desteği istiyoruz. Bu bizlere can suyu olur.”
Kara liste derdi
Bir de kredi verilirken esnafın siciline bakılmaması gerektiğini belirten Ağaoğlu, “Şu dönemde herkesin sicili bozuk, bütün esnaf kara listede. ‘Çekim, senedim var’ dediğinde kara listeye giriyorsun. Bankalar böyle durumda kredi konusunda yardımcı olmuyor” diye konuştu. Prim ve vergi borçları ile ilgili yapılandırmaya değinen Ağaoğlu, “Martta ilk taksit ödemeleri var. Dükkanı kapalı, evini geçindirme derdinde olan esnaf, bu taksidi nasıl ödeyecek? Bu ödemeler haziranda başlamalı” dedi.
10 gün içinde açılmayı bekliyoruz
İcralık olan esnafın icralarının ileri tarihlere ötelenmesinin kendilerini rahatlatacağını dile getiren Murat Ağaoğlu, “Artık umut bağlanılan aşılanma başladı. Yavaş yavaş normalleşmeye geçmemiz lazım. Kahvehanelerin 15 Şubat gibi HES (Hayat Eve Sığar) koduyla çalışacak şekilde, sadece çay ve kahve hizmeti vermek üzere açılmasını bekliyoruz. Böylece esnaf evine ekmek götürür. Yüzde 50 kapasiteyle çalışalım. Masaları 5 kişi değil de 2 müşteri oturacak şekilde ayarlarız. Martta oyuna da izin verilerek tamamen açılalım. Biz esnaf olarak 10 gün içinde ‘açılacağız’ umudunu taşıyoruz” dedi.
Personel dağıldı
130 bin esnafın pandemiden önce 500 bin çalışanı olduğunu belirten Murat Ağaoğlu, şunları söyledi:
“Yevmiye yani günlük maaşla çalışan personel fazla. Bizim esnafta personel çok sık değişir. Bu nedenle çalışanların yüzde 70’inin sigortaları da hemen yapılamaz. 400 bine yakın çalışan sigortası hemen yapılamadığı için pandemide verilen nakdi destek, işsizlik ödeneği gibi yardımlardan faydalanamadı. Bir çoğu köyüne döndü. Maske üreten fabrikalarda iş bulan, oraya girdi. Pazarcılık yapmaya başlayan var. Kahvehanelerin bazıları markete dönüştü. Yani personel dağıldı, işler açılınca onları hemen bulmak da zor.”
Günlük kazanç nedir?
Küçük bir kıraathanenin günlük ortalama cirosu hakkında bilgi veren Murat Ağaoğlu, şunları söyledi:
“Kirası, elektrik, su ve gaz faturası, vergi, personel ücreti, Bağkur ödemesi ve malzeme parası gibi giderler için günde en az 900 lira kazanılması lazım. Bu esnafın günlük geliri bazen 1.300 lira, bazen sadece gideri kadar yani 900 lira. Haftasonları ise günde belki 1.500 lira ciro yapar. Yani kazanç güne göre değişir. Giderlerden arınmış aylık ortalama 4-5 bin lirası kalır. Esnaf, bununla da ailesini geçindirir.”
Kira belimizi büküyor
İstanbul Umum Kırathaneciler, Kahveciler ve İçkisiz Gazinocular Esnaf Odası Başkanı Serdar Erşahin, “Pandemide işyerimiz kapalı da olsa daha önceki faturaların ortalaması alınarak her ay doğalgaz, elektrik ve su faturaları yazıldı. Bunları ödeyemeyen birçok esnafın sayaçları söküldü. Vergiler birikiyor, kiralar esnafın çok belini büküyor. Büyükşehirlerde 750 lira kira desteği verildi ama bizlerin ortalama kirası 5 bin lirayı bulabiliyor. Yani 10 ayda 50 bin lira kira eder, verilen destek ise 3 ay için 2 bin 250 lira. Artık çok gecikmeden şubat ya da martta açılmalıyız” dedi.
Tedarikçi de sıkıntıda
İzmir Kahveciler Esnaf Odası Başkanı İsmail Hakkı Kırdı, “Dünyada kapatılan işletmelerin aylık giderinin en az yarısı karşılanıyor. Devletimiz imkanlar ölçüsünde yardımcı olmaya çalışıyor ama yeterli değil. 1 yıla yakın birikmiş borçlarımızı nasıl ödeyeceğiz? Kirasını ödeyemeyen birçok esnaf, mesleği bıraktı. Sadece bizler değil, çay ve şeker aldığımız tedarikçimiz de zor durumda. Alışveriş merkezlerine (AVM) nasıl HES kodu ile giriliyorsa, bizler de bir an önce açılalım ve HES koduyla çalışalım” diye konuştu.
